Zdarza się, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) kwestionuje ważność umowy o pracę, uznając ją za fikcyjną lub zawartą dla pozoru – najczęściej w sytuacji, gdy pracownica w krótkim czasie po zatrudnieniu korzysta ze zwolnienia lekarskiego lub zasiłku macierzyńskiego.
W takiej sytuacji ubezpieczony traci prawo do świadczeń, a pracodawca naraża się na konsekwencje finansowe.
Jednak decyzje ZUS nie zawsze są zgodne z prawem – co potwierdza sprawa naszej klientki, pani Joanny.
Decyzja ZUS: brak podlegania ubezpieczeniu
ZUS stwierdził, że pani Joanna nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Organ rentowy uznał, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru – wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego – powołując się na art. 83 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy.
ZUS wskazał, że po kilku miesiącach zatrudnienia pani Joanna była nieobecna z powodu zwolnienia lekarskiego w okresie ciąży, co – jego zdaniem – miało świadczyć o fikcyjnym charakterze zatrudnienia. W uzasadnieniu dodano również, że pracodawca nie analizował korzyści z przyjęcia pracownicy do pracy ani jej doświadczenia zawodowego.
Odwołanie od decyzji ZUS do sądu
W imieniu klientki złożyliśmy odwołanie od decyzji ZUS do Sądu Okręgowego.
Wskazaliśmy, że organ rentowy błędnie ocenił materiał dowodowy, dopasowując go do z góry założonej tezy o pozorności zatrudnienia. Podnieśliśmy również, że taka interpretacja ZUS prowadziłaby do dyskryminacji kobiet w wieku rozrodczym, gdyż każda ciąża mogłaby być powodem kwestionowania stosunku pracy.
Co decyduje o istnieniu stosunku pracy?
Zgodnie z art. 22 § 1 kodeksu pracy oraz utrwalonym orzecznictwem sądowym, o istnieniu stosunku pracy decyduje rzeczywiste wykonywanie obowiązków pracowniczych, a nie samo podpisanie umowy. To faktyczne świadczenie pracy – podporządkowanie, wykonywanie poleceń pracodawcy, wynagrodzenie – przesądza o tym, że umowa nie była pozorna, a pracownik podlega ubezpieczeniu społecznemu.
Sądy, m.in. Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach potwierdziły, że nawet jeśli głównym motywem zawarcia umowy o pracę była chęć uzyskania świadczeń z ZUS, nie stanowi to naruszenia prawa. Jak wskazał Sąd Najwyższy, zawarcie umowy o pracę w ciąży, nawet w celu uzyskania zasiłku macierzyńskiego, nie jest sprzeczne z prawem ani moralnością.
Jak odzyskać ubezpieczenie w ZUS?
Jeśli ZUS wydał decyzję o braku podlegania ubezpieczeniu lub uznał Twoją umowę o pracę za fikcyjną:
✅ złóż odwołanie do sądu – masz na to 30 dni od doręczenia decyzji,
✅ zbierz dowody rzeczywistego wykonywania pracy – np. korespondencję z pracodawcą, listy obecności, zakres obowiązków,
✅ skorzystaj z pomocy prawnika specjalizującego się w sprawach przeciwko ZUS – prawidłowo przygotowane odwołanie zwiększa szanse na uchylenie decyzji.
Podsumowanie
ZUS często kwestionuje umowy o pracę zawierane przed ciążą lub w jej trakcie, uznając je za pozorne. Tymczasem orzecznictwo sądów jasno wskazuje, że faktyczne wykonywanie obowiązków pracowniczych jest wystarczającą podstawą do objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania prawa do świadczeń.
Jeśli spotkała Cię podobna sytuacja – możesz odzyskać ubezpieczenie i świadczenia z ZUS.
Nasza kancelaria skutecznie reprezentuje klientów w sporach z ZUS, pomagając w przygotowaniu odwołań i w postępowaniu sądowym.
Radca prawny
Jacek Kopacz
22.10.25 r.