Czy muszę zapłacić zachowek.
– Moi dwaj bracia żądają od mnie zapłaty zachowku po ojcu, pomimo że nic po nim nie odziedziczyłam, jedynie to za życia przepisał mi dom i od tej darowizny moje rodzeństwo żąda zapłaty. Czy jest możliwe aby sąd zasądził im zachowek, pomimo tego że za życia ojciec, każdemu z braci darował działkę budowalną.
Odpowiadając na powyższe pytanie, na początku wskazać należy, iż co do zasady każdemu dziecku należy się zachowek jeżeli nie otrzymali żadnego majątku od spadkodawcy lub należy mu się kwota potrzebna do uzupełnienia należnego zachowku.
Dlatego aby stwierdzić czy zachowek się należy, koniecznym jest zsumowanie całego majątku jaki przekazał ojciec pani oraz braciom tj. wyliczyć wartość działek budowlanych i domu jaki pani otrzymała, następnie podzielić otrzymaną wartość na trzy co da nam wysokość udziału spadkowego, następnie udział należy podzielić na dwa – wartość zachowku – należnego każdemu dziecku.
Na podstawie powyższych obliczeń możemy stwierdzić czy braciom należy się uzupełnienie zachowku, a będzie to zależało od tego czy wartość otrzymanych działek pokrywa wartość zachowku czy jest mniejsza.
Jeżeli będzie mniejsza koniecznym będzie dopłata do wysokości zachowku.
Poniżej uzasadnienie prawne:
Zgodnie z art. 991 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Natomiast zgodnie z art. 993 k.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Art. 994 § 1 k.c. stanowi, że przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Art. 995 § 1 k.c. stanowi zaś, że wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek (art. 996 k.c.).
Art. 1000 § 1 i 2 k.c. stanowi, iż jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Orzecznictwo przyjmuje, że jeżeli uprawniony do zachowku, dziedziczący z ustawy wespół z innymi osobami, nie otrzymał należnego mu zachowku, ma przeciwko współspadkobiercom roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia.
r.pr. Jacek Kopacz